Sfeer creëren

Marco Velardi: Wanneer ik lees over uw werk, valt het me op dat het woord sfeer heel vaak opduikt. De laatste keer dat we spraken over uw aanstaande collectie voor Iittala zei u dat “wat deze dagen het belangrijkste is, is de sfeer aan tafel” en niet zozeer een perfect op elkaar afgestemd servies. Wat verstaat u precies onder sfeer?

Jasper Morrison: Om een extreem voorbeeld te geven van hoe makkelijk de sfeer teniet kan worden gedaan, hoeven we maar te kijken naar het vierkante bord en het heel grote wijnglas, waarmee zoveel restaurants de gasten proberen te overtuigen van het feit dat hun gerechten kunst zijn en de wijn zo goed is dat die moet worden geproefd in plaats van gedronken. Aan het andere uiterste vinden we de meer bescheiden en minder pretentieuze restaurants die ervan uitgaan dat hun gerechten en wijn voor zichzelf moeten spreken, alleen vanwege hun kwaliteit, zonder een al te formele presentatie. Thuis zou het belachelijk zijn om de eerste strategie van overdrijving toe te passen; de gasten zouden zich ongemakkelijk voelen door de formaliteit en pretenties van de gedekte tafel. Wat we nodig hebben, is het tegengestelde: servies dat een meer natuurlijke en relaxte sfeer creëert. De ontwerpen moeten discreet zijn, maar niet karakterloos, praktisch zonder dat ze saai zijn en er moet geen overduidelijke visueel verband zijn tussen het bord, het glas en het bestek, want dan zou de tafel er overdreven gestileerd uitzien. Het is bijvoorbeeld raar om een wijnglas te ontwerpen dat past bij een bord, in plaats van een wijnglas dat zich optimaal leent voor het schenken van wijn en dat de gasten in staat stelt van de wijn te genieten zonder afgeleid te worden door onnodige details. Al het eet- en drinkgerei op tafel moet op dezelfde manier werken en de maaltijd zo goed mogelijk tot zijn recht laten komen zonder af te leiden van de gerechten en dranken!

MV U noemt het concept van minimale afleiding, maar hoe zit het met de wisselwerking tussen een voorwerp en de omgeving, hoe beïnvloedt die interactie uw ontwerpproces?

JM Negenennegentig procent van alle designobjecten zijn bedoeld om snel te worden opgemerkt. Dat is onderdeel van de marketingstrategie van veel grote bedrijven. Maar objecten die je onmiddellijk opvallen zijn doorgaans niet de objecten die goed functioneren in het dagelijkse leven; ze verstoren de sfeer door té aanwezig te zijn. Objecten die bijdragen aan een optimale sfeer vallen doorgaans niet direct op. Het kan even duren voordat je ze waardeert vanwege hun praktische kwaliteiten en meer subtiele, discrete aanwezigheid. Dat is omdat de balans van hoe ze eruitzien en hoe ze functioneren klopt. Ze zijn ontworpen om goed te functioneren en bij te dragen aan de juiste sfeer, niet om op te vallen. Bij ontwerpen gaat het om het vinden van de balans tussen deze variabelen, zodat een object zowel in praktische zin als qua sfeer goed functioneert - beide kwaliteiten zijn belangrijker dan het uiterlijk.

MV Functionaliteit betekent niet dat uiterlijk en modegevoeligheid er niet toe doen, met name tegenwoordig niet. Zou u zeggen dat het bij uw ontwerpen niet om het uiterlijk gaat?

JM Het gaat wel om het uiterlijk, maar het uiterlijk staat in dienst van de mogelijkheid om sfeer te creëren. Het mag niet de belangrijkste factor zijn, maar moet andere kwaliteiten naar voren laten komen. Als je iets in huis hebt dat elke dag weer heel goed functioneert, iets dat je altijd kiest in plaats van andere vergelijkbare zaken, of dat je echt zou missen als het stukging, dan is dat waarschijnlijk niet om hoe het eruitziet, maar eerder om hoe het functioneert. Tijdens het ontwerpen ben ik geïnteresseerd in die functionaliteit en ik heb geleerd dat de meest succesvolle objecten bijna altijd een evenwicht bieden tussen uiterlijk, mogelijkheid om sfeer te creëren en functionaliteit. Als deze drie factoren een goede balans vertonen, functioneert het object beter.

MV Leonard Koren schreef in zijn boek Arranging Things “De meeste samenstellingen vallen niet op, maar van sommige sta je meteen versteld. Een ‘succesvolle’ samenstelling, dat wil zeggen een doelmatige samenstelling, is er een die op een krachtige manier je aandacht trekt en vasthoudt.”

JM Dat is een goed punt. Als je twee beelden samenbrengt, kunnen ze een compleet andere betekenis krijgen dan ze afzonderlijk hebben. Als je een stoel in een kamer vervangt door een andere, krijg je een andere sfeer. Samenstellingen vormen de kern van elk ontwerp. Buckminster Fuller heeft ooit eens gezegd dat “design een samenvoeging is van onderdelen om een beter resultaat te verkrijgen”.